Krzyż Morowy jest nazywany również jako: Karawaka, Karawika, Karawik, Karawinka, Krzyż Choleryczny, Krzyż Lotaryński, Krzyż św. Zachariasza czy Krzyż św. Benedykta. Krzyż ten ma zazwyczaj dwie poprzeczne belki, z których górna jest krótsza od niższej. Ale np. w rejonie Biłgoraja, Karawika ma aż trzy poprzeczne ramiona o różnej długości.
Krzyż Morowy uznawany jest za chroniący przed „morowym” złym powietrzem, epidemiami dżumy, czarnej ospy, cholery, tyfusu czy gruźlicy, ale również przed niebezpieczną pogodą, niespodziewanymi zgonami i innymi nieszczęściami na które ludzie praktycznie nie mają żadnego wpływu. W takich nieprzewidzianych przypadkach może pomóc tylko nasz Stwórca do którego należy się gorliwie modlić i to nie tylko wtedy, kiedy już jakieś klęski czy epidemie na nas spadły ale należy zawczasu prosić Pana naszego Jezusa Chrystusa, aby strzegł nas zawsze i zachował przed wszelkimi nieszczęściami.
Karawaka jako nazwa pochodzi od miejscowości Caravaca de la Cruz leżącej w południowo - wschodniej Hiszpanii, w prowincji Murcja. Pierwowzorem Karawaki były relikwie z drzazgami z Krzyża Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa przechowywane w relikwiarzu mającym kształt krzyża patriarchalnego z dwoma poprzecznymi belkami. Wyższa krótsza belka symbolizuje deskę z literami INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum - Jezus z Nazaretu Król Żydowski) umieszczona nad głową ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa.
W jaki sposób właśnie w tej niczym nie wyróżniającej się hiszpańskiej prowincji pojawił się relikwiarz z fragmentami Krzyża Świętego?
Całą sprawę wyjaśnia nam jedna z wielu legend z tym związanych, z połowy XIII wieku, kiedy południe Półwyspu Iberyjskiego należało do Maurów (muzułmanie przybyli na Półwysep z Mauretanii i Algierii i zamieszkiwali te tereny przez prawie osiem wieków). Gubernator Prowincji Walencja - Abu Zayd - muzułmanin - skłócony ze swoim afrykańskim kalifem, szukał oparcia u króla Aragonii Jakuba I Zdobywcy, ponieważ był bardzo zaintrygowany chrześcijaństwem jakie rozwijało się w tym czasie na tym terenie. Abu Zayd pewnego razu przebywał w miejscowości Caravaca i aby głębiej zapoznać się z chrześcijaństwem nakazał kapłanowi znajdującemu się na dworze odprawić mszę świętą. Przygotowano wszystkie potrzebne do tej ceremonii - naczynia i inne rekwizyty, lecz już w trakcie mszy celebrans z przerażeniem spostrzegł, że nie ma najważniejszego elementu potrzebnego do odprawienia mszy, a mianowicie symbolu Krzyża. Kapłan odprawiający mszę zaniemówił i zwrócił oczy ku niebu poszukując tam ratunku, i właśnie w tym momencie Gubernator Abu Zayd wskazał na okno, w którym pojawiły się dwa anioły niosące dwuramienny Krzyż, który następnie został postawiony przez aniołów na ołtarzu.
Pod wpływem tego cudu i wrażenia jakie on zrobił na Abu Zaydim, zdecydował się on jeszcze tego samego dnia na swój chrzest oraz zaczął chrystianizację swoich poddanych. Odnotowano, że wydarzenie miało miejsce 3 maja 1232 roku.
Krzyż, który został przyniesiony przez aniołów zdobył następnie wielką sławę jako cudowny Krucyfiks z Caravaca. Krzyż ten miał 17 cm wysokości oraz ramiona 7 i 10 cm długości i był pochodzenia wschodniego. Najpewniej należał do wybranego podczas I wyprawy krzyżowej z 1096 roku, pierwszego patriarchy łacińskiego Jerozolimy Arnulfa z Chocques. Krzyż wraz z relikwiami drzazg z Krzyża Ukrzyżowania Jezusa pojawił się w Caravaca wraz z Zakonem Templariuszy, którzy w drugiej połowie XIII wieku przejęli miejscowy zamek. Gdy Krzyż stał się już w posiadaniu Templariuszy bardzo szybko zasłynął cudami. Podczas oblegania twierdzy Templariuszy w 1241 roku przez Maurów, zatruli oni wodę z której korzystali oblężeni. Obrońcy znaleźli bukłaki z winem i zamoczyli w nim Krzyż, wino nabrało właściwości leczniczych a wlane do zatrutych studni uczyniło wodę w nich znajdującą się zdatną do picia.
Wydarzenie to jest czczone do dnia dzisiejszego trzydniową wielką fiestą „Los Caballos del Vino”. Mieszkańcy przebrani na Maurów i chrześcijan biorą udział w konkursach i zawodach związanych z końmi, w których oceniają ich urodę i kolorowe ozdoby w jakie są udekorowani oraz biorą udział w różnego rodzaju grach, występach i wyścigach.
Sława cudownego Krzyża bardzo szybko rozeszła się po całym Półwyspie Iberyjskim na tyle, że Caravaca jako miejscowość dostała w XIV wieku dopisek „de la Cruz” - jako miasto Krzyża. W okresie Drugiej Republiki Hiszpańskiej na tych terenach uprawiano bardzo silną propagandę antykatolicką w czasie której w roku 1934 z Bazyliki w której znajdował się Krzyż i relikwie, zostały one skradzione. W roku 1945 papież Pius XII ofiarował Bazylice cząstkę drzewa Krzyża Prawdziwego pochodzącą z drzewa odkrytego w IV wieku w Jerozolimie. Relikwia ta w kopii oryginalnego relikwiarza obecnie jest przechowywana w Caravaca de la Cruz. W 1998 roku Jan Paweł II nadał Bazylice Krzyża Przenajświętszego i Prawdziwego, jako piątemu miastu na świecie, po Rzymie, Jerozolimie, Santiago de Compostela i Santo Toribio de Liebana, prawo obchodzenia w Sanktuarium w którym przechowywany jest Cudowny Krzyż - Nieustannego Jubileuszu (uznanie co siódmego roku za Rok Święty, na zawsze).
W Hiszpanii Krzyż z Caravaca chronił przed wypadkami, nagłymi zgonami, klątwami, kradzieżami, burzami, piorunami, powodziami, suszami, leczył ciężkie śmiertelne choroby i pomagał na bezsenność. Krzyż był wieszany od wewnątrz mieszkania na drzwiach wejściowych lub przechowywano w szkatułce jako medalion, owinięty w fioletowy jedwab. Po całym świecie Krzyż Karawaka jako cudowny został rozpowszechniony przez Jezuitów.
Do Polski Krzyż jako talizman dotarł w XVI wieku w czasie Soboru Trydenckiego (1545-1563) jako Krzyż Hiszpański. Wraz z Karawaką rozpowszechniała się Modlitwa św. Zachariasza (Papież w latach 741-752), którą umieścił symbolicznie na Krzyżu w formie siedmiu krzyżyków i osiemnastu liter będących pierwszymi literami łacińskich słów od których zaczynają się modlitwy.
W Polsce na podstawie różnych przekładów przyjęła się modlitwa z Krzyża Morowego w następującej formie.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Pod Twoją obronę i opiekę uciekamy się Święta Boża Rodzicielko, naszemi proźbami!, nie racz gardzić w potrzebach naszych!, ale od wszelakich złych przygód, racz nas zawsze wybawiać Panno Chwalebna i Błogosławiona, Pani nasza, Orędowniczko nasza, Pośredniczko nasza, Pocieszycielko nasza, z Synem Twoim nas pojednaj, Synowi Twojemu nas zalecaj, Twojemu najmilszemu Synowi nas zawsze oddawaj. Amen.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyżu Chrystusów! Zbaw nas a żarliwość domu Twego niech nas uwolni.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyż zwycięża Krzyż panuje Krzyż rozkazuje przez Znak Krzyża Panie uwolnij nas od złego powietrza. Daj Boże! Boże mój a uchyl złe powietrze od nas i od miejsca tego. Ja w ręce Twoje Panie polecam ducha mojego, serce i ciało nasze. Aniżeli niebo było i ziemia, Bóg był i mocen jest uwolnić nas od złego powietrza
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyż Chrystusa mocen jest uchylić złe powietrze z miejsca tego i od ciała naszego. Błoga rzecz jest oczekiwać Boskiej pomocy w milczeniu, aby zniweczyła to złe powietrze. Ja skłonię serce moje do uczynienia sprawiedliwości Twoich, abym się nie zawstydził żem wzywał Ciebie Panie! Z żarliwością uniosłem się nad niegodnemi, widząc pomyślność grzeszników, miałem nadzieję w Tobie o Boże
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyż Chrystusowy odpędzi czarty i powietrze zepsute i zarazę oddali. Sam jestem Twojem zbawieniem mówi Pan, wołaj do Mnie a Ja cię wysłucham i uwolnię od złego powietrza.
Ach.! Przepaść, przepaści wzywa i głosem Twoim wypędziłeś czarty, zachowaj nas od tego złego powietrza. Błogosławiony kto ma nadzieję w Panu i nie ogląda się na próżność i niedorzeczności zawodne.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyżu Chrystusów byłeś dawniej hańbą i pogardą, teraz jesteś chwałą i uszanowaniem, bądź mi zbawieniem, oddal czarta od miejsca tego i powietrze zepsute od ciała naszego. Żarliwość o Honor Boski niech nas nawróci wprzódy niż pomrzemy i w imieniu Twojem zachowaj nas od tego złego powietrza
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Znak Krzyża niech uwolni lud Boży i od złego powietrza tych, którzy w nim mają nadzieję. Hardy ludu, jakże to wywdzięczasz się Panu? Oddaj obietnice twoje, niosąc ofiarę chwały i ufaj Jemu, że mocen jest miejsce to i nas od złego powietrza uwolnić, Bo którzy ufają w Nim, niebywają zawstydzeni. Gardło nasze niech się spiecze i do szczęki naszej niech przylgnie język nasz, gdyby Cię nie mieli błogosławić. Uwolnij nadzieję mających w Tobie, my ufamy Tobie, uwolnij nas Boże od tego złego powietrza i miejsce to - w którem imienia Twego wzywamy.
Fundamenta ziemi wstrzęsły się i ciemności całą ziemię ogarnęły w czasie Twojej śmierci Panie, mój Boże! Niech się nie stanie mieczem, nikczemna czartowską moc, Boś po to przyszedł Synu Boga Żywego abyś zniweczył dzieła czarta; oddal mocą Twoją z miejsca tego i od nas sług Twoich złe powietrze, niech się uchyli morowa zaraza od nas, w ciemności zewnętrzne.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Krzyżu Chrystusów broń nas i uchyl z miejsca tego złe powietrze i sługi Twoje uwolnij od moru Boś łaskaw jest i miłosierny, wielkiego zlitowania i prawdziwy. Błogosławiony - kto nie spojrzał na próżności i na nikczemności fałszywe, w dniu złym uwolni go Pan. Panie! Tobie zaufałem, uwolnij nas od tego złego powietrza. Fundamentem i ucieczką stał się Pan dla nas bo w Nim my zaufali. Zachowaj nas Boże od złego powietrza. Racz wejrzeć na nas Panie Boże mój Wszechmocny z świętej stolicy majestatu Twego, zmiłuj się nad nami, dla miłosierdzia Twojego od morowego powietrza uwolnij nas. Sam jesteś uzdrowieniem naszem Uzdrów nas! A będziem uzdrowieni Zachowaj nas! A będziem zachowani. Amen.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Benedictus - Pieśń, Kantyk Zachariasza
Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, *
bo lud swój nawiedził i wyzwolił.
I wzbudził dla nas moc zbawczą *
w domu swego sługi Dawida.
Jak zapowiedział od dawna *
przez usta swych świętych proroków,
Że nas wybawi od naszych nieprzyjaciół *
i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą;
Że naszym ojcom okaże miłosierdzie *
i wspomni na swe święte przymierze,
Na przysięgę, którą złożył *
ojcu naszemu Abrahamowi.
Da nam, że z mocy nieprzyjaciół wyrwani, *
służyć Mu będziemy bez trwogi,
W pobożności i sprawiedliwości przed Nim *
po wszystkie dni nasze.
A ty, dziecię, zwać się będziesz prorokiem Najwyższego, *
gdyż pójdziesz przed Panem przygotować Mu drogi.
Jego ludowi dasz poznać zbawienie *
przez odpuszczenie grzechów.
Dzięki serdecznej litości naszego Boga, *
z jaką nas nawiedzi z wysoka Wschodzące Słońce,
By oświecić tych, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, *
aby nasze kroki skierować na drogę pokoju.
Chwała Ojcu i Synowi, *
i Duchowi Świętemu.
Jak była na początku, teraz i zawsze, *
i na wieki wieków. Amen.
† W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen
Hymn Zachariasza - Benedictus jest tekstem poetyckim zbudowanym z dwóch zasadniczych części: z psalmu (Łk 1, 68-75) i z proroctwa (Łk 1, 76-79). Obok Hymnu Magnificat, Benedictus uznawany jest za najpiękniejszy hymn chrystologiczny Nowego Testamentu. Oba te teksty doskonale symbolizują sytuację każdego chrześcijanina. Mają wymowę chrystologiczną, ale kairologicznie (nauka o roli Kościoła i chrześcijaństwa w czasach współczesnych) odmiennie ukierunkowaną. W odróżnieniu od hymnu Maryi, który został wygłoszony jeszcze przed przyjściem Jezusa Chrystusa na świat, Zachariasz wyraża dziękczynienie dopiero po narodzeniu Syna. Symbolizuje on tych, którzy wierzą Bogu i chwalą Go dopiero, gdy zobaczą spełnienie się obietnicy. Maryja zaś reprezentuje tych, którzy wierzą, zanim naocznie przekonają się o prawdziwości słów Bożych (Łk 1, 45; J 20, 29)1 2. Te dwie sytuacje zbawcze, Maryi i Zachariasza - jak pisze Enzo Bianchi (włoski zakonnik, teolog katolicki, przeor Wspólnoty monastycznej w Bose, rocznik 1943) - charakteryzują również sytuację nas, współczesnych chrześcijan: „Oto Chrystus już przyszedł, zostaliśmy JUŻ przez Niego odkupieni, ale musimy Go jeszcze oczekiwać; w Chrystusie jesteśmy już odkupieni, ale JESZCZE NIE zostaliśmy włączeni do zbawionych w Królestwie Bożym. Chrześcijanin jest istotnie zawieszony między »już« i »jeszcze nie«, między ziemią i niebem”.
Dlaczego w przedstawionej modlitwie na Karawace są wyrażenia Krzyż Chrystusów, przecież Chrystus nasz Zbawiciel, do którego się modlimy był tylko JEDEN?
W wyrażeniach Krzyż Chrystusów czy analogicznie Psałterz Dawidów występuje dawna forma przymiotnika dzierżawczego, tworzonego na pomocą przyrostka -ów / -ow, oznaczającego przynależność, odpowiadającego na pytanie ‘czyj?’, np.: Tomaszów dom ‘dom Tomasza’, matka Chrystusowa ‘matka Chrystusa’. Od średniowiecza do XVIII wieku przymiotniki miały w języku polskim dwie odmiany (prostą i złożoną), dlatego możliwe były oboczne formy: Psałterz Dawidów // Psałterz Dawidowy, Krzyż Chrystusów // Krzyż Chrystusowy. Śladem tego, że kiedyś przymiotniki miały dwie odmiany, są do dzisiaj zachowane warianty: zdrów // zdrowy, gotów // gotowy, pełen // pełny itp.
Chociaż nie widujemy lub coraz rzadziej są spotykane przydrożne Krzyże Morowe to jednak niektórzy z nas nadal noszą na szyi małe Karawaki lub medaliki zwane medalionami św. Benedyka, do których dołączona jest taka krótka modlitwa:
„Światłem niech będzie mi Krzyż Święty,
a nigdy wodzem smok przeklęty.
Idź precz, szatanie, duchu złości,
nigdy mnie nie kuś do marności.
Złe to, co proponujesz mi.
Sam swoją truciznę pij!”
Zwyczaj stawiania drewnianych, metalowych czy betonowych Karawak, które broniły przed morowym powietrzem czy innymi wyniszczającymi epidemiami od XVII wieku, takimi jak: cholera, która była jedną z najbardziej wyniszczających epidemii, czarna ospa czy gruźlica oraz w okresie II wojny światowej w związku z szerzeniem się epidemii tyfusu, upowszechnił się w całej Polsce. W czasie zagrożenia stawiano Karawaki na początku i końcu miejscowości czy na rozstajach dróg, aby blokowały drogę zarazie. W czasie epidemii nie można było mieszkańcom danej miejscowości wychodzić poza takie Krzyże.
Krzyże Karawaki pozostały do naszych czasów nie tylko w małych miejscowościach i głównie podlaskich wsiach ale dwa takie Krzyże stoją w miejscowości Marki na przedmieściach Warszawy. Jeden drewniany wykonany z drewna dębowego stoi przy głównej ulicy miasteczka w Al. Piłsudskiego na skrzyżowaniu z ul. Fabryczną. Krzyż został postawiony przez mieszkańców Marek ok. roku 1850 jako wotum wdzięczności i jako swego rodzaju „religijna zapora” przed epidemią cholery jaka w tym czasie szalała w pobliskiej Warszawie a szczególnie na jej prawobrzeżnej części: Pradze, Targówku czy Golędzinowie. Inicjatorem wymiany na nowy aktualnie stojący Krzyż był ks. Prałat Zygmunt Wirkowski proboszcz miejscowej parafii św. Izydora w latach 2006-2015. Lokalne przekazy mówią, że takich Krzyży w Markach w tym czasie, było dziesięć postawionych na obrzeżach całej miejscowości, aby broniły miejscową ludność przed epidemiami ciągnącymi z Warszawy. Krzyże drewniane w tym miejscu były wymieniane regularnie co ok. 50 lat. Obecny ma wysokość od podstawy betonowego cokołu 680 cm., ramię krótsze ma 147 cm., a dłuższe 191 cm., średnica u podstawy cokołu wynosi 23 cm.
Drugi Krzyż Morowy w Markach stoi do dzisiaj, również na prywatnej posesji przy ul. Fabrycznej 46. Najpierw był to Krzyż drewniany ale ok. 1975 roku został wykonany nowy z metalowych dwuteowników przez miejscowego kowala.
Maria Konopnicka opisywała tak rozstajne krucyfiksy: „…tam mór kiedyś był i ludzie się od nagłej śmierci krzyżem warowali".
Wraz z rozwojem medycyny ludzkość powoli opanowywała poszczególne choroby i w konsekwencji zaczęto zapominać o Karawakach, które wraz z biegiem lat samoistnie ulegały zniszczeniu i są już w tej chwili rzadkością na polskim krajobrazie. I to był błąd co widzimy obecnie z powodu epidemii koronawirusa. Może należałoby powrócić do modlitwy o wybawienie od szerzącej się zarazy z Karawakami, które przecież na przestrzeni wieków działały cuda. A jeden z wersetów tej modlitwy wskazuje nam drogę, którą powinniśmy zmierzać i pamiętać, że: „Krzyż zwycięża, Krzyż króluje, Krzyż panuje. Przez znak Krzyża oszczędź mnie Panie od tej zarazy”.
Modlitwa, która ratowała przez wieki zatrwożonych chrześcijan może i dziś przynieść nam ukojenie. W obliczu tragedii, która rozgrywa się na naszych oczach, jednym z ratunków bez wątpienia jest krzyż ochronny z modlitwą w czasie epidemii. Według przekazów z VI i XVI wieku, krzyż z wypisanymi na nim słowami modlitwy, stanowi zaporę przeciw epidemii. Nie pozostaje nam więc nic innego jak gorliwe i ufne zawołanie, podążając za jej tekstem:
„Odpędzaj z tego miejsca zarazę i wyzwalaj sługę Twojego z tej choroby, ponieważ jesteś łaskawy i litościwy, pełen miłosierdzia i prawdy”.
Poniżej przedstawiam oryginalne napisy na Krzyżu jako treść modlitwy na czterech tablicach zamontowanych na cokole Krzyża powstałego w 1892 roku a usytuowanego przy Parafii Rzymskokatolickiej p.w. Wniebowzięcia NMP w Białymstoku.
Znaki Krzyża i litery umieszczone na Krzyżach Karawaki różnie były tłumaczone w zależności od miejsca i czasu. Poniżej podaję jedną z wersji tłumaczonej z łaciny na język polski.
† - Crux Christi salva nos. // Krzyżu Chrystusowy, zbaw nas.
Z - Zelus domus tuae liberet me. // Wiara domu Twego mnie wyzwoli.
† - Crux vincit,crux regnat,crux imperat per signum crucis libera me Domine ab hac peste. // Krzyż zwycięży, Krzyż króluje, Krzyż rządzi, przez znak Krzyża wybaw mnie Panie od zguby.
D - Deus Deus meus, expelle pestem a me et a loco isto et libera me. // Boże, mój Boże, oddal ode mnie i miejsca mego zgubę i uwolnij mnie od niej.
I - In manus tuas Domine comendo spiritum cor et corpus meum. // W ręce Twe, Panie oddaję duszę, serce i ciało moje.
A - Ante caelum et terram Deus erat et dux potens est, libera me ab ista peste. // Boże, który byłeś przed niebem i ziemią, Władco potężny, wybaw mnie od zguby.
† - Crux Christi potens est ad expellendam peste ab hoc loco et a corpore meo. // Krzyż Chrystusowy władny jest oddalić zgubę od miejsca tego i ode mnie.
B - Bonum est praestolari auxilium Dei cum silentio ut expellat pestem a me. // Dobrze jest w milczeniu oczekiwać na pomoc Boga, aby oddaliła zgubę ode mnie.
I - Inclinabo cor meum ad faciendas iustificationes tuas ut non confundar quoniam invocavi te. // Naginam serce moje do czynienia skruchy przed Tobą i nie zawiodę się wzywając Ciebie.
Z - Zelam super iniquos pacem peccatorum videns et speravi in te. // Wierzę, że ponad niesprawiedliwymi ukażesz pokój grzesznikom, w Tobie mam nadzieję.
† - Crux Christi fuget daemons, aeram corruptum et pestem espellat. // Krzyż Chrystusowy rozpędza demony, czasy nieprawości i zguby naprawia.
S - Salus tua ego sum dicit Dominus, clama ad me et ego exaudiam te et liberato te ab ista peste. // Jestem twoim zbawieniem, mówi Pan, woła do mnie, a ja Go słucham, i uwolniony jestem od zagłady.
B - Beatus vir qui sperat in Domino et non respexit in vanitatis et insanias falsas. // Szczęśliwy, który ma nadzieję w Panu, nie ma upodobania w marnościach i fałszywym zbytku.
† - Crux Christi quae antea fuit in opprobium et contumeliam et nuc in gloriam et nobilitatem, sit mihi in salutem et expella a loco isto diabolum et aerem corruptum et pestem a corpore meo. // Krzyżu Chrystusowy, któryś był niegdyś znakiem hańby i zniewagi, a teraz chwały i szlachetności, bądź mi pomocą i oddal z tego miejsca szatana, a czas nieprawości i zguby od ciała mego.
Z - Zelus honoris Dei convertat me antequam moriat et in nomine Tuo salva me ab ista peste. // Wiara i cześć oddana Bogu odwraca ode mnie przedwczesny zgon i w imię Twoje obroni mnie od zguby.
† - Crux signum liberet populum Dei et a peste eos qui confidunt in eo. // Znak Krzyża uwalnia lud Boży, i chroni od zguby tych, którzy Mu zaufają.
H - Haeccine reddis Domino popule struete, redde vota tua, offerens sacrificium laudis et fide illi quia potens est istum locum, et ab hac peste libera me, quoniam qui confidum in eo non confundentur. // Wznoście do Pana modły ludy, oddaj i ty swoje modlitwy, głosząc chwałę świętości i wiarę, która jest mocą, i mnie od zguby uwolnij, dla której to przyczyny ufam, iż się nie zawiodę.
G - Guttum meo et faucibus meis adhaereat lingua mea sit non benedixero Tibi libera sperante in te confido libera me Deus ab hac peste et locum istum in quo nomem tuum invocatur. // Kroplą znikomą i małością moją jeno jest moja mowa, ale w błogosławieństwie Twoim wolności upatruję, wierzę, że uwolnisz mnie Boże od zguby, gdy wzywam imienia Twego.
F - Factae sunt tenebrae super universam terram in morte tua, Domine Deus meus, fiat lubrica et tenebrosa diaboli potestas quia ad hoc venisti Fili Dei vivi ut dissolvas opera diaboli expelle, tua potentia a loco isto et a me servo tuo pestem istam discedat, aer corruptus a me in tenebras exteriors. // Powstały ciemności nad całą ziemią w chwili śmierci Twojej, Panie Boże mój, nastała śliska i mroczna potęga szatana, aż do powrotu Syna Boga Żywego, który rozproszył dzieła szatańskie, Twoja moc ode mnie, sługi twego zgubę oddala, czasy nieprawości w ciemność odrzuca.
† - Crux Christo defende nos et expelle a loco isto pestem, et servum tuum libera a peste ista, quia benignus es et misericors et multae misericordiae et verax. // Krzyżu Chrystusowy, broń nas i oddal od tego miejsca zgubę, uwolnij sługę twego od zguby, Ty, który jesteś łaskawy i miłosierny i pełen miłosierdzia i prawdziwy.
B - Beatus qui nom respexit in vanitates et insanias, in die mala liberabit eum Dominus, Domine in te esperabi me ab hac peste. // Szczęśliwy, który nie ma upodobania w marnościach i fałszywym zbytku, w złym dniu wspomoże go Pan, Panie, w tobie mam nadzieję w tym niebezpieczeństwie.
F - Factus est Deus in refugium mihi, quia in Te speravi libera me ab hac peste. Bóg jest ucieczką dla mnie, który w Tobie mam nadzieję, obroń mnie od zguby.
R - Respice in me domine Deus meus Adonai, in sede sancta maiestatis tuae et miserere mei et propter misericordiam tuam ab hac peste libera me. // Spójrz na mnie, Boże mój, Adonai (Wszechwładny Pan), z tronu świętego majestatu Twego, i zmiłuj się nade mną dla miłosierdzia Twego, obroń mnie od zguby.
S - Salus mea tu es sana me et sanabor salvum me facet et salvus ero. // Zbawienie moje, uzdrów mnie, i zapisz mnie pośród uzdrowionych, i niech będę zbawiony.
Poniżej na zdjęciu stanowiącym odbitkę graficzną, przedstawiony jest Krzyż Morowy również nazywany był Postrachem demonów wykonany na papierze w technice drzeworytu wzdłużnego.
Przedstawiana kompozycja ujęta jest w prostokąt stojący. Centralnie ukazana Karawaka - krzyż z dwoma poprzecznicami i charakterystycznymi zakończeniami w formie kwiatów kąkolu oraz z brzegami obwiedzionymi "ząbkami". Pośrodku krzyża, w mandorli kielich z Hostią. Po obu jego stronach napis. Ramiona Karawaki wypełnione są podwójnym rzędem liter, które składają się na skrót modlitw w języku łacińskim, umieszczanych na krzyżu św. Benedykta. Zniekształcone słowa modlitwy umieszczone są także nad krzyżem, w dolnej części kompozycji oraz na obramieniu. Nad górną częścią Karawaki umieszczone są także małe, schematycznie ukazane gwiazdki.
Zdjęcie i opis zaczerpnięte z Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Identyczne drzeworyty możemy znaleźć w Muzeum Narodowym w Warszawie z XVII i XVIII wieku oraz kolorową odbitkę w Muzeum Mazowieckim w Płocku.
Bibliografia
Arct Michał (1916), Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa: M. Arcta.
Bruckner Aleksander (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza.
Gloger Zygmunt, Encyklopedia staropolska, t. III.
Kopeć (2000), Karawaka, w: Encyklopedia Katolicka, t. VIII, Lublin.
Kopaliński Władysław (1991), Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna
Sokół, Krzyże i kapliczki, s. 161.
de la Fuente Vicente (1886). La Santa Cruz de Caravaca.
Gloger Zygmunt. Karawaka. W: Encyklopedia Staropolska.
Karawaka i medal św. Benedykta. Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
Kołyszko Marek (2015). Wizerunki podwójnego krzyża w kulturze Polski. Toruń
Kracik Jan (2012). Chrześcijaństwo kontra magia : historyczne perypetie. Kraków: Wydawnictwo M.
Pękacka-Falkowska Katarzyna. Karawaka. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Piszczatowska Marta. Knyszyńskie krzyże typu karawaka. Studia Podlaskie. 2011, tom XIX,.
Pozo Martínez Indalecio. Una versión poética de la aparición de la Cruz de Caravaca: Las Coplas reales de la Universidad de Harvard.
Tajemnicza „karawaka”, czyli krótka historia i znaczenie medalionów św. Benedykta w kościele tynieckim. Centrum Duchowości Benedyktyńskiej.
Walczy Zofia (1987), Karawaka Z dziejów kultury religijnej w Polsce. Nasza Przeszłość, t. 68.
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
edukacja.katolicka@gmail.com