Triduum Paschalne (Sacrum) Męki i Zmartwychwstania Pańskiego to szczyt i serce
całego chrześcijańskiego Roku Liturgicznego.
Trzydniowy obchód Tajemnicy Paschalnej Jezusa
Chrystusa, Boga-Człowieka, który umierając zniweczył śmierć naszą, a
zmartwychwstając przywrócił nam życie, rozpoczyna się po zmierzchu w czwartek wieczorem Mszą
Wieczerzy Pańskiej na pamiątkę ustanowienia Sakramentów Eucharystii i
Kapłaństwa w którym nasz Pan Jezus Chrystus,
powierzył swoim uczniom składanie sakramentalnej ofiary Ciała i Krwi swojej.
Cała uroczystość szczegółowo jest opisana w Mszale
Rzymskim dla diecezji polskich oraz
Liście Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów przygotowania i
obchodzenia świąt paschalnych i nie powinna być przez nikogo zmieniana ani
skracana. W Konstytucji o Liturgii Świętej z 4 grudnia 1963 roku, podpisanej
przez Papieża Pawła VI stwierdza się, że: „Święta Matka Kościół uważa za swój obowiązek
obchodzić w czcigodnym wspomnieniu zbawcze dzieło swego boskiego Oblubieńca
przez cały rok w ustalonych dniach. Każdego tygodnia Kościół obchodzi pamiątkę
Zmartwychwstania Pańskiego w dniu, który nazywał Pańskim, a raz do roku czci je także razem z Jego
błogosławioną Męką na Wielkanoc, w to swoje największe
święto”.
Triduum
Paschalne jako najważniejsze Święto dla nas osób wierzących, powinno być szczegółowo uzgodnione przez Ceremoniarza
ze wszystkimi członkami służby liturgicznej: z ministrantami, organistą czy
chórem, aby uniknąć zamieszania podczas przebiegu całej uroczystości.
Wielki Czwartek
Celebracja Mszy Wieczerzy Pańskiej jest wyjątkowo bogata w
symbolikę i treść. Obowiązuje biały kolor szat liturgicznych.
Pod koniec XI wieku do
Liturgii Wielkiego Czwartku dodano jeden z najstarszych (do chrześcijańskiej
Liturgii został wprowadzony w latach 125-136 przez Papieża św. Telesfora) i
najpiękniejszych utworów tego typu - Hymn „Gloria”
nazywany „Hymnem Anielskim” lub „Chwała
na wysokości Bogu”. Tradycja mówi, że Hymn Gloria był śpiewany przez
aniołów przy narodzeniu Pana Jezusa.
Chwała na wysokości Bogu, * a
na ziemi pokój ludziom dobrej woli. * Chwalimy
Cię. * Błogosławimy Cię. * Wielbimy
Cię. * Wysławiamy Cię. * Dzięki
Ci składamy, * bo wielka jest chwała Twoja. * Panie
Boże, Królu nieba, * Boże, Ojcze wszechmogący. * Panie,
Synu Jednorodzony, * Jezu Chryste. * Panie
Boże, Baranku Boży, Synu Ojca. * Który gładzisz grzechy świata, * zmiłuj
się nad nami. * Który gładzisz grzechy świata, * przyjm
błaganie nasze. * Który siedzisz po prawicy
Ojca, * zmiłuj się nad nami. * Albowiem
tylko Tyś jest święty * Tylko Tyś jest Panem. * Tylko
Tyś Najwyższy, Jezu Chryste. * Z Duchem Świętym w chwale Boga
Ojca. * Amen.
Wersji śpiewanej Glorii
można wysłuchać na YouTube pod adresem https://youtu.be/FQujb3wleIA
W Liturgii Wielkiego Czwartku wspominamy wydarzenia z Wieczernika w których Jezus przekazał nam na pamiątkę, podsumowanie
całego Swojego ziemskiego życia. Uczta ta jest otwartą księgą, z której
dowiadujemy się o zasadniczych motywach Jego życia, postępowania i umierania.
Wieczerza Paschalna (uczta dziękczynna) jest Sakramentem oddania się Jezusa dla
ludzi i jako taki znak ma być sprawowana aż do skończenia czasów przez
wszystkie pokolenia. Jest to pamiątka wyjątkowa, która sprawia, że wspominana
rzeczywistość mocą Ducha Świętego staje się obecna teraz. To, co wspominamy wywołuje
skutki, przynosi zbawienne owoce w naszej obecnej rzeczywistości. Uczestnicząc w
ten święty wieczór - „to jest ten dzień,
to jest ta noc” - we Mszy Wieczerzy Pańskiej gromadzimy się wokół Chrystusa
Pana, na wzór pierwszych Apostołów na Ostatniej Wieczerzy i uczestniczymy w
tych samych wydarzeniach sprzed dwóch tysięcy lat. Jezus jak dawniej zaprasza
nas z miłością do wspólnego stołu; bierze chleb oraz wino i przemienia je w
swoje Ciało i Krew, aby nas nakarmić i napoić, obdarzyć swą łaską, mocą i siłą
na przejście z królestwa ciemności do Królestwa Bożego. W czasie Mszy Wieczerzy
Pańskiej Celebrans wypowiada słowa: „Dlatego
stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem, obchodzimy święty dzień, w
którym nasz Pan, Jezus Chrystus został za nas wydany”.
W Liturgii Wielkiego Czwartku siłami
sprawczymi naszego działania są wezwania do prawdziwej miłości braterskiej, której symbolem jest obrzęd umywania nóg uczniom podczas,
którego Jezus umiłowawszy ich do końca, spełnia posługę niewolnika. „Dałem wam przykład, abyście i wy tak
czynili, jak Ja wam uczyniłem”. Jezus najpierw pouczał uczniów, aby
następnie Swoje słowa wprowadzić w czyn: „Kto
chce być wielkim między wami, niech będzie waszym sługą, a kto chce być
pierwszym niech będzie waszym niewolnikiem. Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł,
aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu”.
Wieczernik to również moment zdrady Judasza
Iskarioty, który nakłoniony przez szatana,
wydał Jezusa Chrystusa w ręce oprawców za trzydzieści srebrników. Jest to też
czas oczyszczania się uczniów z osób zakłamanych. Wieczernik to uczta
pożegnania i ziemskiego rozstania się ludzi z Jezusem w czasie którego Jezus
przekazuje uczniom Swój Testament do naśladowania, jakim jest miłość wzajemna
pokazana nam przez naszego Zbawiciela, który aby nas i cały świat zbawić
poniósł za nas śmierć krzyżową. „Jezus
wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy
swoich na świecie, do końca ich umiłował”.
Godzina Wieczernika jest jednak przede
wszystkim czasem ustanowienia Eucharystii jako sakramentalną Pamiątkę swej Męki
i śmierci czyli Paschy Nowego Przymierza.
O ustanowieniu Eucharystii mówią trzy Ewangelie: św. Mateusza, św. Marka i św.
Łukasza oraz tekst w 1 Liście do Koryntian. Poniżej przytoczę tekst z Ewangelii
św. Łukasza:
Łk 22,13 Oni poszli, znaleźli tak,
jak im powiedział, i przygotowali Paschę.
Łk 22,14 A gdy nadeszła pora, zajął
miejsce u stołu i Apostołowie z Nim.
Łk 22,15 Wtedy rzekł do nich:
”Gorąco pragnąłem spożyć Paschę z wami, zanim będę cierpiał.
Łk 22,16 Albowiem powiadam wam: Już
jej spożywać nie będę, aż się spełni w królestwie Bożym”.
Łk 22,17 Potem wziął kielich i
odmówiwszy dziękczynienie rzekł: ”Weźcie go i podzielcie między siebie;
Łk 22,18 albowiem powiadam wam:
odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu, aż przyjdzie królestwo Boże”.
Łk 22,19 Następnie wziął chleb,
odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał mówiąc: ”To jest Ciało moje, które
za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!”
Łk 22,20 Tak samo i kielich po
wieczerzy, mówiąc: ”Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was
będzie wylana.
Jezus chciał, by Jego oddanie się Ojcu, które
nas ocaliło i pojednało z Ojcem, stało się Nowym Przymierzem między Bogiem i
wszystkimi ludźmi. Odtąd w znaku chleba i
wina Jezus pozostaje jako Ten, który za nas i w naszym imieniu oddaje się Ojcu.
W dalszej części obchodów Wielkiego Czwartku
celebrujemy ustanowienie kapłaństwa. Przez
moc Ducha świętego posługa kapłana rozdziela czas i przestrzeń. I to jest
niezastąpiona rola kapłaństwa służebnego, sakramentalnego. Nikt inny pełnić jej
nie jest zdolny. Jedynej Ofiary Chrystusa, raz złożonej, nikt nie powtarza i
nikt powtórzyć nie może. To właśnie jednak na Golgocie, w owym Bożym
Przeistoczenia, spotyka się cały Kościół, cały Lud Boży, wszyscy uczestniczący
w kapłaństwie powszechnym". Kapłani Jezusa nie składają ofiar zastępczych.
Te nie mają miejsca, od chwili gdy Jezus Chrystus złożył Siebie w ofierze Ojcu.
Wszyscy składamy Bogu Ojcu jedyną i godną Ofiarę Jego Syna; jedyną Ofiarę,
która nas zbawia, jednoczy i uświęca. Dlatego: "Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie" wszyscy wierni
nie tylko przez ręce kapłana, lecz razem z nim składają niepokalaną Hostię,
czyli Ciało i Krew naszego Pana Jezusa Chrystusa oraz składają ofiarę z samych
siebie.
Na zakończenie Mszy świętej Wieczerzy
Pańskiej odbywa się przeniesienie w
uroczystej procesji Najświętszego Sakramentu do miejsca zwanego Ciemnicą, gdzie
będzie się odbywało nocne czuwanie połączone z adoracją i gdzie Eucharystia
będzie przechowywana aż do popołudniowej Liturgii Wielkiego Piątku. W czasie
procesji śpiewa się hymn "Sław
języku tajemnicę". Śpiew ten nazywamy również hymnem na cześć
ustanowienia Najświętszego Eucharystii albo hymnem o Uczcie Pańskiej.
Poniżej przedstawiam tekst tego Hymnu. Wersji spiewanej można wysłuchać na YouTube pod adresem: https://youtu.be/nG1jT8CxOIs
Sław języku tajemnicę Ciała i Najdroższej Krwi
którą jako łask krynicę wylał w
czasie ziemskich dni
Ten co matkę miał dziewicę Król
narodów godzien czci.
Z panny czystej
narodzony posłan zbawić ludzki ród
gdy po świecie
na wsze strony ziarno Słowa rzucił w lud
wtedy cudem
niezgłębionym zamknął swej pielgrzymki trud.
W noc ostatnią przy wieczerzy z
tymi których braćmi zwał
pełniąc wszystko jak należy czego
przepis prawny chciał
Sam dwunastu się powierzył i za
pokarm z rąk Swych dał
Słowem więc
Wcielone Słowo chleb zamienia w Ciało swe
wino Krwią jest
Chrystusową darmo wzrok to widzieć chce
tylko wiara Bożą
mową pewność o tym w serca śle
Przed tak wielkim Sakramentem
upadajmy wszyscy wraz
niech przed Nowym Testamentem
starych praw ustąpi czas
co dla zmysłów niepojęte niech
dopełni wiara w nas
Bogu Ojcu i
Synowi hołd po wszystkie nieśmy dni
niech podaje
wiek wiekowi hymn tryumfu dzięki czci
a równemu Im
Duchowi niechaj wieczna chwała brzmi. Amen.
W ten święty wieczór uroczystą adorację Chrystusa obecnego w Najświętszym Sakramencie Kościół zaleca tylko do północy. Msza Wieczerzy Pańskiej akcentuje Ofiarę Krzyża. Ostatnia Wieczerza jest bowiem pierwszym krokiem Męki naszego Pana.
Wielki Piątek
W drugim dniu obchodów
Triduum Chrystusa ukrzyżowanego, pogrzebanego i zmartwychwstałego, Kościół rozmyśla nad Męką naszego Zbawiciela i adoruje Jego Krzyż.
W tym dniu obowiązuje
ścisły post traktowany jako oczekiwanie na Pana w Eucharystii, która poprzez post eucharystyczny i wstrzemięźliwość wzajemnie się
uzupełniają jako filary Kościoła. W Wielki Piątek nie sprawuje się Eucharystii, a tabernakulum jest puste.
W godzinach porannych zazwyczaj odprawiana jest z udziałem wiernych
tzw. Ciemna Jutrznia (Liturgia godzin) pozwalająca nam wejść w atmosferę
Wielkiego Piątku oraz często w ciągu dnia odprawiana jest również Droga
Krzyżowa i następnie najczęściej od 18:00 w kościołach, kaplicach i innych
miejscach kultu sprawowana jest Liturgia Męki Pańskiej. W międzyczasie po
Ciemnej Jutrzni do Liturgii Męki Pańskiej kościoły powinny być otwarte, aby
umożliwić wiernym adorację Pana Jezusa w miejscu Jego przechowywania w tzw.
Ciemnicy.
Liturgia
Męki Pańskiej rozpoczyna się bez śpiewu,
wejściem kapłanów ubranych w szaty mszalne koloru czerwonego przy zupełnej
ciszy, dochodzą oni do ołtarza i padają na twarz (obrzęd prostacji czyli
leżenia krzyżem) wyrażające ból i smutek Kościoła oraz uniżenie przed Tym,
który sam się uniżył, a wierni klękają i modlą się w milczeniu. Następnie przy
całkowicie obnażonym ołtarzu rozpoczyna się Liturgia Słowa opisująca Mękę
Pańską według Pasji św. Jana. Powinni to czynić kapłani (zawsze rolę Chrystusa)
i diakoni lub odpowiednio przygotowani lektorzy lub ministranci. Czytanie
odbywa się z podziałem na poszczególne role.
Pierwszym czytaniem jest czwarta pieśń Sługi Jahwe (Iz 52,13 – 53,12). Tekst
ten uważany jest za profetyczny opis odkupieńczej męki Chrystusa, który „daje swoje życie na okup za wielu”.
Odpowiedzią ludu na to czytanie jest psalm responsoryjny (Ps 31), którego
centrum stanowią słowa: „Ojcze w Twe ręce
składam ducha mego” (Łk 23,46). Czytanie
drugie jest wysławianiem Najwyższego Kapłana Chrystusa, który stał się
przyczyną zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają” (Hbr 4,14-16;
5,7-9). Śpiew przed Ewangelią zaczerpnięty jest z klasycznego tekstu biblijnego
o misterium paschalnym Chrystusa (Flp 2,8-9), w którym jest mowa nie tylko o
posłuszeństwie Jezusa aż do śmierci, lecz także o Jego wywyższeniu i
uwielbieniu przez Ojca Niebieskiego.
Uroczysta
modlitwa powszechna kończy Liturgię Słowa. Po
tej modlitwie następuje punkt szczytowy całej celebracji czyli adoracja Krzyża niesionego od głównych drzwi kościoła, który
poprzez uroczyste wzniesienie jest odsłaniany w trzech etapach, przy każdym
odsłonięciu Kapłan śpiewa „Oto drzewo
Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata” a wierni odpowiadają „Pójdźmy z pokłonem”. Adoracji Krzyża
towarzyszą czcigodne i bardzo głębokie w swej treści śpiewy w których w samej
rzeczywistości Krzyża pojawia się również radość ze Zmartwychwstania Chrystusa: „Wielbimy krzyż
Twój, Panie Jezu, wysławiamy Twoje święte zmartwychwstanie, bo przez drzewo
krzyża przyszła radość dla całego świata”.
Po
zakończeniu adoracji indywidualnej w
czasie której wierni podchodzą kolejno i z przyklęknięciem oddają cześć
Krzyżowi, rozpoczynają się obrzędy Komunii świętej. Ponieważ w tym dniu nie
sprawuje się Eucharystii, komunikanty muszą być konsekrowane w Wielki Czwartek.
Ołtarz nakrywa się obrusem i stawia się na nim Mszał, rozkłada korporał i
świece a następnie kapłan lub diakon udaje się do miejsca przechowywania
Najświętszego Sakramentu i przenosi Go na ołtarz.
Po zakończeniu Komunii, Najświętszy
Sakrament oraz naczynia z pozostałymi komunikantami, przenoszony jest do Grobu
Pańskiego w monstrancji nakrytej przezroczystym welonem oraz figurę Chrystusa.
Ołtarz zostaje obnażony, pozostawia się tylko Krzyż z czterema świecznikami. Po
krótkiej adoracji w ciszy, kapłan wraz ze służbą liturgiczną wracają do
zakrystii. Od tej chwili aż do Liturgii Wigilii Paschalnej Chrystus spoczywa w
grobie a wierni czczą i adorują Chrystusa ukrytego w monstrancji.
Wielki Piątek to czas
naszego rachunku sumienia i szczerego postanowienia, by nasze życie odpowiadało w pełni temu,
czego dokonał Jezus na Golgocie pozostawiając jednak po sobie pusty grób
trzeciego dnia o świcie i przechodząc do Ojca w światłach swego chwalebnego
Zmartwychwstania.
Wielka Sobota
W trzecim dniu Triduum Paschalnego Kościół adoruje
Najświętszy Sakrament przy Grobie Pańskim rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa,
Adorujemy
zstąpienie Jezusa do otchłani piekielnych, i
w modlitwie oczekujemy na Jego Zmartwychwstanie. Tego dnia nie sprawuje się
Ofiary Mszy św., natomiast podobnie jak w Wielki Piątek w godzinach porannych
powinno się sprawować tzw. Ciemną Jutrznię treściowo koncentrującą się na
Grobie Pańskim oraz sprawowany jest
Sakrament Pokuty jak i Sakrament Namaszczenia Chorych.
W
Wielką Sobotę zgodnie ze wczesnośredniowieczną tradycją chrześcijańską
następuje w kościołach święcenie pokarmów, w
koszyczkach wyściełanych białymi serwetkami, ozdobionymi zielonymi gałązkami
symbolizującymi Zmartwychwstanie. Do koszyczków wkładane są głównie: cukrowy
baranek, jajka, chrzan, sól, kiełbasy i najważniejsze - chleb. Wszystkie te
produkty mają zapewnić dostatek, siłę i zdrowie na cały rok. Kiełbasa
symbolizuje ofiarę z baranka paschalnego, chrzan - pokonanie goryczy Męki
Pańskiej, baranek z czerwoną chorągiewką symbolizuje zwycięstwo Chrystusa,
jajka to zapowiedź nowego początku oraz odradzającego się życia, sól ma chronić
przed zepsuciem a chleb to symbol Zbawiciela, którego Śmierć i Zmartwychwstanie
chrześcijanie przeżywają w czasie Wielkanocy. Kawałek chleba jest metaforą
samego Chrystusa porównanego z Piśmie Świętym do „chleba żywego, który zstąpił z nieba”.
Główną
częścią tak Wielkiej Soboty jak i całego Roku Liturgicznego jest Liturgia
Wigilii Paschalnej, którą celebruje się
po zachodzie słońca w noc poprzedzającą Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego,
jednak liturgicznie należącej już do Niedzieli Zmartwychwstania. Przed rozpoczęciem Wigilii Paschalnej
trzeba zakończyć adorację przy Grobie Pańskim, chowając Najświętszy Sakrament do
tabernakulum i kładąc zasłonę na figurę Chrystusa leżącego w grobie.
Wigilia
Paschalna to centralny punkt całego Triduum Sacrum i pokazanie zbawczych planów Boga względem
każdego człowieka poprzez Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie naszego Zbawiciela
Jezusa Chrystusa. To również przejście ze śmierci do życia, z ciemności do
światła, to centrum ekonomii sakramentalnej, polegającej na udzielaniu (czy
rozdzielaniu) owoców Misterium Paschalnego Chrystusa w celebracji liturgii
„sakramentalnej” Kościoła która objawia się w Mistycznym Ciele Chrystusa
obecnego w Kościele (KKK 1076).
Liturgia Wigilii Paschalnej jest bardzo rozbudowaną i bogatą w
treść. Uroczyste i podniosłe obchody Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa składają
się z czterech głównych części.
1.
Liturgia Światła
Na placu przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone
przez kapłana celebransa całej uroczystości. Od poświęconego ognia zapala się
Paschał (świeca paschalna z wosku pszczelego, powinna być co roku nowa z
wyróżnionym krzyżem, greckimi literami Λ i Ω oraz cyfr bieżącego roku)
symbolizujący Chrystusa czyli Światłość Świata i Jego przejście z ciemności
śmierci do światła życia. Następnie Paschał w uroczystej procesji zostaje
wniesiony na próg świątyni, w której panuje ciemność symbolizująca ciemność
naszych grzechów.
Kapłan w trzech stacjach zaczynając od progu świątyni ukazuje
wiernym Paschał śpiewając: „Światło
Chrystusa” na co wierni odpowiadają: „Bogu
niech będą dzięki”. Po trzeciej stacji kapłan wstawia Paschał do ozdobnego
świecznika przy ołtarzu i zapalają się wszystkie światła w kościele a wierni
zapalają przyniesione swoje świece. Zapalone światła symbolicznie oznaczają, że
Jezus jest naszym światłem, który rozświeca nasze życie, przynosząc nam ratunek
odciągnięciem nas od mroczności grzechu. Celebrans okadza Paschał i intonuje
śpiew pieśni Exsultet będącej orędziem wielkanocnym, zwiastującym Zmartwychwstanie.
Exsultet jest
starożytną pieśnią, której autorstwo
przypisywane jest św. Augustynowi (354-430) lub św. Ambrożemu (ok. 340-397).
Należy do jednego z najważniejszych elementów Liturgii Paschalnej, związany
jest ściśle z zapaleniem Paschału. Zawiera między innymi pochwałę paschalnej
ofiary Jezusa Chrystusa, sakramentu chrztu świętego oraz wdzięczność za
Zmartwychwstanie, dzięki któremu może dokonać się odkupienie człowieka.
Poniżej zamieszczam tekst pieśni po łacinie i po polsku.
Śpiewu Exsultet nagranej po łacinie w 2011 roku w Bazylice Watykańskiej można posłuchać pod adresem: https://youtu.be/kym7UbUDdyc
lub śpiewu z 2013 roku, Alejandro Tobon, OCD z Opactwa Fontfroide w południowej Francji, pod adresem: https://youtu.be/nP_5YxIAV2E
Śpiewu po polsku można posłuchać na YouTube pod adresem: https://youtu.be/9LazHUcWowk lub https://youtu.be/JPyB4SbdpQk
Tekst łaciński |
Tekst polski |
Exsultet iam angelica turba
caelorum exsultent divina mysteria et pro tanti Regis victoria, tuba insonet
salutaris! |
Weselcie się już, zastępy Aniołów, w niebie: weselcie się, słudzy Boga. Niechaj zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo! |
Gaudeat et tellus tantis irradiata
fulgoribus et, aeterni regis splendore illustrata, totius orbis se sentiat
amisisse caliginem. |
Raduj się, ziemio, opromieniona tak niezmiernym blaskiem, a oświecona jasnością Króla wieków, poczuj, że wolna jesteś od mroku, co świat okrywa! |
Laetetur et mater Ecclesia tanti
luminis adornata fulgoribus: et magnis populorum vocibus haec aula resultet. |
Zdobny blaskiem takiej światłości, raduj się, Kościele święty, Matko nasza! Ta zaś świątynia niechaj zabrzmi potężnym śpiewem całego ludu. |
Quapropter adstantes vos, fratres
carissimi, ad tam miram huius sancti luminis claritatem, una mecum, quaeso,
Dei omnipotentis misericordiam invocate. |
A zatem proszę was, bracia najmilsi, którzy stoicie tutaj, podziwiając jasność tego świętego płomienia, byście razem ze mną wzywali miłosierdzia wszechmogącego Boga. |
Ut, qui me non meis meritis intra
Levitarum numerum dignatus est aggregare luminis sui claritatem infundens
cerei huius laudem implere perficiat. |
Niech Ten, który bez moich zasług raczył mnie uczynić swoim sługą, zechce mnie napełnić światłem swojej jasności i pozwoli godnie wyśpiewać pochwałę tej świecy. |
Per Dominum nostrum Iesum Christum
Filium suum, qui cum eo vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus, per
omnia saecula saeculorum. |
|
R. Amen. V. Dominus vobiscum. R. Et cum spiritu tuo. V. Sursum corda. R. Habemus ad Dominum. V. Gratias agamus Domino Deo nostro. R. Dignum et iustum est. |
K. Pan z wami W. I z duchem twoim K. W górę serca W. Wznosimy je do Pana K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu W. Godne to i sprawiedliwe |
Vere dignum et iustum est,
invisibilem Deum Patrem omnipotentem Filiumque eius unigenitum, Dominum
nostrum Iesum Christum, toto cordis ac mentis affectu et vocis ministerio
personare. Qui pro nobis aeterno Patri Adae debitum solvit et veteris piaculi
cautionem pio cruore detersit. |
Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, abyśmy z całego serca i z całej duszy śpiewem wysławiali niewidzialnego Boga, Ojca Wszechmogącego, oraz Jednorodzonego Syna Jego, Jezusa Chrystusa, naszego Pana, który Ojcu Przedwiecznemu spłacił za nas dług Adama i krwią serdeczną zmazał dłużny zapis starodawnej winy. |
Haec sunt enim festa Paschalia, in
quibus vere ille Agnus occiditur, cuius sanguine postes fidelium
consecrantur. Haec nox est, in qua primum patres
nostros, filios Israel, eductos de Aegypto, Mare Rubrum sicco vestigio
transire fecisti. Haec igitur nox est, quae peccatorum tenebras columnae
illuminatione purgavit. |
Oto są bowiem święta paschalne, w czasie których zabija się prawdziwego Baranka, a Jego krew poświęca domy wierzących. Jest to ta sama noc, w której niegdyś ojców naszych, synów Izraela, wywiodłeś z Egiptu i przeprowadziłeś suchą nogą przez Morze Czerwone. |
Haec nox est, quae hodie per
universum mundum in Christo credentes a vitiis saeculi, et caligine
peccatorum segregatos reddit gratiae, sociat sanctitati. |
Jest to zatem ta noc, która światłem ognistego słupa rozproszyła ciemności grzechu, a teraz ta sama noc uwalnia wszystkich wierzących w Chrystusa na całej ziemi od zepsucia pogańskiego życia i od mroku grzechów, do łaski przywraca i gromadzi w społeczności świętych. |
Haec nox est, in qua, destructis vinculis mortis, Christus ab inferis victor ascendit. Nihil enim nobis nasci profuit, nisi redimi profuisset. |
Tej właśnie nocy Chrystus skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z otchłani. Nic by nam przecież nie przyszło z daru życia, gdybyśmy nie zostali odkupieni |
O mira circa nos tuae pietatis
dignatio! O inaestimabilis dilectio caritatis: ut servum redimeres, Filium
tradidisti! O certe necessarium Adae peccatum,
quod Christi morte deletum est! O felix culpa, quae talem ac
tantum meruit habere Redemptorem! O vere beata nox, quae sola meruit
scire tempus et horam, in qua Christus ab inferis resurrexit! Haec nox est, de qua scriptum est:
Et nox sicut dies illuminabitur: et nox illuminatio mea in deliciis meis. |
O, jak przedziwna łaskawość Twej dobroci dla nas! O, jak niepojęta jest Twoja miłość: aby wykupić niewolnika, wydałeś swego Syna. O, zaiste konieczny był grzech Adama, który został zgładzony śmiercią Chrystusa! O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel! O, zaiste błogosławiona noc, jedyna, która była godna poznać czas i godzinę zmartwychwstania Chrystusa. O tej to nocy napisano: a noc jako dzień zajaśnieje, oraz: noc będzie mi światłem i radością. |
Huius igitur sanctificatio noctis fugat scelera, culpas lavat: et reddit innocentiam lapsis, et maestis laetitiam. Fugat odia, concordiam parat, et curvat imperia. |
Uświęcająca siła tej nocy oddala zbrodnie, z przewin obmywa, przywraca niewinność upadłym, a radość smutnym, rozprasza nienawiść, usposabia do zgody i ugina potęgi. |
In huius igitur noctis gratia,
suscipe, sancte Pater laudis huius sacrificium vespertinum, quod tibi in haec
cerei oblatione sollemni, per ministrorum manus de operibus apum, sacrosancta
reddit ecclesia. |
W tę noc pełną łaski przyjmij, Ojcze Święty, wieczorną ofiarę uwielbienia, którą Ci składa Kościół święty, uroczyście ofiarując przez ręce swoich sług tę świecę, owoc pracy pszczelego roju. |
Sed iam columnae huius praeconia
novimus, quam in honorem Dei rutilans ignis accendit. Qui, licet sit divisus
in partes, mutuati tamen luminis detrimenta non novit. Alitur enim
liquantibus ceris, quas in substantiam pretiosae huius lampadis apis mater
eduxit. |
Znamy już wymowę tej woskowej kolumny, którą na chwałę Boga zapalił jasny płomień. Chociaż dzieli się on użyczając światła, nie doznaje jednak uszczerbku, żywi się bowiem strugami wosku, który dla utworzenia tej cennej pochodni wydała pracowita pszczoła. |
O vere beata nox, in qua terrenis
caelestia, humanis divina iunguntur! |
O, zaiste błogosławiona noc, w której się łączy niebo z ziemią, sprawy boskie ze sprawami ludzkimi. |
Oramus ergo te, Domine, ut cereus
iste in honorem tui nominis consecratus, ad noctis huius caliginem
destruendam, indeficiens perseveret. Et in odorem suavitatis acceptus,
supernis luminaribus misceatur. Flammas eius lucifer matutinus inveniat:
Ille, inquam, lucifer, qui nescit occasum: Christus Filius tuus, qui
regressus ab inferis, humano generi serenus illuxit, et vivit et regnat in
saecula saeculorum. |
Prosimy Cię przeto, Panie, niech ta świeca poświęcona na chwałę Twojego imienia nieustannie płonie, aby rozproszyć mrok tej nocy. Przyjęta przez Ciebie jako woń przyjemna, niechaj się złączy ze światłami nieba. Niech ta świeca płonie, gdy wzejdzie słońce nie znające zachodu: Jezus Chrystus, Twój Syn Zmartwychwstały, który oświeca ludzkość swoim światłem i z Tobą żyje i króluje na wieki wieków.
|
R. Amen. |
W. Amen. |
Po zakończeniu Liturgii Światła następuje druga część
Wigilii Paschalnej.
2.
Liturgia Słowa Bożego
Liturgia Słowa składa się z dziewięciu - w pełnej wersji
- czytań,
przeplatanych psalmami responsoryjnymi i modlitwą. Siedem czytań pochodzi ze
Starego Testamentu przypominające ważne momenty w całej historii zbawienia a
dwa z Nowego Testamentu: List św. Pawła i Ewangelia. Poniżej wskazane są
czytania ze Starego Testamentu.
1. z Księgi Rodzaju: stworzenie świata i
człowieka;
2. z Księgi Rodzaju: Abraham i ofiara z Izaaka;
3. z Księgi Wyjścia: przejście Izraela przez Morze Czerwone;
4. z Księgi proroka Izajasza: trwałość przymierza, miłość Boga do
Izraela-Oblubienicy;
5. z Księgi proroka Izajasza: przymierze rozciągnięte na całą ludzkość;
6. z Księgi proroka Barucha: mądrość to wierność przymierzu i „znajomość tego,
co się Bogu podoba”;
7. z Księgi proroka Ezechiela: Bóg zgromadzi rozproszonych, oczyści wodą, da
nowe serce, tchnie w nich swego Ducha.
Po zakończeniu czytań ze Starego Testamentu zostaje uroczyście zaintonowana
Gloria - Hymn „Chwała na wysokości Bogu”,
aby cała ziemia wychwalała Pana w wielkanocnej radości.
Podczas śpiewu Glorii dzwonią dzwony, uderza się w gong,
dzwonią dzwonki, włącza się muzyka organowa, po skończeniu śpiewu, przy ołtarzu
zapala się świece.
Z Nowego Testamentu
czytany jest fragment z Listu św. Pawła do Rzymian (Epistoła), (Rz 6, 3-11).
Nowe życie
Rz 6,03 Czyż
nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w
Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć?
Rz 6,04 Zatem
przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to,
abyśmy i my wkroczyli w nowe życie - jak Chrystus powstał z martwych dzięki
chwale Ojca.
Rz 6,05 Jeżeli
bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w
jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie.
Rz 6,06 To
wiedzcie, że dla zniszczenia grzesznego ciała dawny nasz człowiek został razem
z Nim ukrzyżowany po to, byśmy juz więcej nie byli w niewoli grzechu.
Rz 6,07 Kto
bowiem umarł, stał się wolny od grzechu.
Rz 6,08 Otóż,
jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy,
Rz 6,09 wiedząc,
że Chrystus powstawszy z martwych już więcej nie umiera, śmierć nad Nim nie ma
juz władzy.
Rz 6,10 Bo
to, że umarł, umarł dla grzechu tylko raz, a że żyje, żyje dla Boga.
Rz 6,11 Tak
i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie.
Po zakończeniu czytania Listu św. Pawła śpiewa się na stojąco radosne Alleluja i psalm
responsoryjny.
Na zakończenie tej części, Celebrans odczytuje Ewangelię
opowiadającą o Zmartwychwstaniu Jezusa.
Po Ewangelii kapłan wygłasza krótką homilię w której powinno się zaakcentować odrodzenie
w Chrystusie przez sakrament chrztu świętego, rozpoczynającą Liturgię Chrzcielną
3.
Liturgia Chrzcielna
Liturgia chrzcielna obrazuje
najpełniej sens Paschy jako przejścia przez wody śmierci, aby już na wieki
korzystać z wody Życia. To przejście dokonało się dla chrześcijan w sakramencie
chrztu, w którym zostali pogrzebani wespół z Chrystusem w Jego męce i śmierci,
aby razem ze Zmartwychwstałym wkroczyć w nowe życie.
Na początku tej części Liturgii Wigilii Paschalnej odmawia się Litanię do Wszystkich
Świętych, błogosławieństwa wody chrzcielnej i odnowienia chrztu świętego. Kościół wzywa świętych, którzy poprzedzili nas w
drodze do Ojca, aby byli naszymi orędownikami i przewodnikami do Zbawienia.
Następnie kapłan błogosławi wodę zanurzając w niej Paschał. W modlitwie ukazane
jest znaczenie wody, która ma wyrażać łaskę chrztu i przypominać nam wydarzenia
związane z potopem, przejściem przez Morze Czerwone i wreszcie chrzest Jezusa w
wodach Jordanu oraz tę wodę która wypłynęła z boku Jezusa Ukrzyżowanego.
Tak jak wcześniej symbol ognia, tak teraz znak wody, to
skrót Objawienia, to inny sposób ujęcia
tego misterium, o którym była mowa w ośmiu czytaniach Wigilii Paschalnej.
Światło Chrystusa rozprasza ciemności grzechu – woda wskazuje na sakrament
chrztu, który mocą Jego śmierci i zmartwychwstania gładzi grzech i daje nowe
życie.
Modlitwa
kończy się uwielbieniem Trójcy Przenajświętszej. Następnie wszyscy, trzymając w rękach zapalone
świece, odnawiają przyrzeczenia chrztu świętego. Każdy ochrzczony odnawia swoją
wiarę i przynależność do Chrystusa.
Liturgia
chrzcielna kończy się Modlitwą Powszechną.
4.
Liturgia Eucharystyczna
Liturgię Eucharystyczną
sprawuje się według przebiegu opisanego w Mszale. Na początku tej części do ołtarza przynosi się chleb i wino, które mocą
słów konsekracji staną się Ciałem i Krwią Chrystusa. Podczas Komunii świętej,
którą kapłani mogą udzielać pod obiema postaciami, chleba i wina, aby ukazać wiernym wagę Eucharystii – Sakramentu
Zmartwychwstania - Jezus daje nam
Siebie żywy i zmartwychwstały. Ten sam, który przelał za nas Swoją Krew na
krzyżu, jednoczy się ze Swoim Ludem i daje nam udział w Swoim Mistycznym Ciele.
Po komunii w sposób uroczysty
następuje wspólna modlitwa,
która wskazuje, że mamy żyć łaską wiary, nadziei i miłości, łaską którą Bóg
daje nam przez Misterium Paschalne, a to co przeżywamy w czasie Paschy, ma być
udziałem w naszym codziennym życiu.
Ostatnim obrzędem liturgii Wigilii Paschalnej jest procesja rezurekcyjna. Skoro Pan zmartwychwstał, zwyciężył śmierć i już dłużej grób Go nie kryje, dlatego należy tę wspaniałą nowinę obwieścić innym. To cudowny moment, kiedy o północy czy o świcie wierni głoszą światu, że z radości tańczą niebo i ziemia, bo Pan prawdziwie zmartwychwstał. Dlatego właśnie wierni wychodzą na zewnątrz Domu Bożego, aby wieść o zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa dotarła do serc wszystkich ludzi. Alleluja – niech wszystkim zajaśnieje Pan w swej miłości, nadziei i radości!
Właściwym i wzorcowym jest, aby podczas Wigilii
Paschalnej odprawić procesję rezurekcyjną.
Symbolika Chrystusa niesionego w procesji pośród ciemności nocy jest przebogata
w swej treści. Dlatego po Komunii opuściwszy błogosławieństwo kapłan z
usługującymi udaje się do Grobu Pańskiego i wykonuje uroczysty śpiew paschalny
(Chrystus zmartwychwstał – Prawdziwie
zmartwychwstał). Po nim formułuje się procesja, na czele której niesie się
krzyż przyozdobiony stułą oraz figurę Zmartwychwstałego. Procesja okrąża
kościół raz albo trzy razy, po czym wraca do środka. Tam kapłan intonuje hymn „Ciebie Boga wysławiamy”, odmawia
modlitwę i błogosławi Najświętszym Sakramentem oraz chowa go do tabernakulum,
po czym udaje się z usługującymi do zakrystii.
Figurę Chrystusa
leżącego w grobie usuwa się lub przykrywa płótnem. Krzyż z czerwoną stułą i
figurę Zmartwychwstałego umieszcza się w prezbiterium.
Jeśli procesja rezurekcyjna odbywa się w Niedzielę
Wielkanocną rano, Mszę świętą Wigilii
Paschalnej kapłan kończy błogosławieństwem. Zachęca się wtedy do adoracji Grobu
Pańskiego wiernych, którzy powinni być przeniknięci radością Zmartwychwstania.
Po pewnym czasie należy zakończyć wystawienie Najświętszego Sakramentu.
Jednakże w wielu parafiach utrzymuje się piękny zwyczaj całonocnego czuwania do
procesji rezurekcyjnej rano. Należy zaznaczyć, że podczas Wigilii Paschalnej
ważną rolę odgrywają komentarze liturgiczne, gdyż pomagają wiernym zrozumieć
poszczególne elementy celebracji, wyjaśniając ich istotę i symbolikę.
Podsumowanie
W tym wpisie starałem się pokrótce pokazać i możliwie zrozumiale wyjaśnić sens obchodów Triduum Paschalnego. Bardzo szczegółowe omówienie jest opublikowane w Mszale Rzymskim, Liście Kongregacji Kultu Bożego z 16 stycznia 1988 roku oraz wielu innych pozycjach dotyczących wymagań przebiegu Liturgii Wielkanocnych.
Postawą liturgiczną najczęstszą w czasie
wigilii paschalnej jest postawa stojąca. To postawa człowieka wyzwolonego,
wolnego, którego Chrystus podnosi z upadków grzechowych. To postawa wielkanocna
– jak to wyraża fragment II modlitwy eucharystycznej: „abyśmy stali przed Tobą
i Tobie służyli”. Klękamy w Wielki Piątek przed krzyżem, uniżamy się przed
Najświętszym Sakramentem, ale to Bóg w Jezusie Chrystusie czyni nas wolnymi. On
nie poniża człowieka, przyjmuje jego postawę serca skruszonego i uniżonego,
chce nas wywyższyć, podnieść. Dlatego w odnowionej liturgii tak często stoimy.
Bóg w swym szacunku dla człowieka pozwala nam stać przed sobą. To jest też
postawa w czasie przyjęcia Komunii św. Podchodzimy do niej procesjonalnie jeden
za drugim, w dwóch rzędach w każdej nawie, w odpowiednim porządku. Ta procesja
przypomina nam, iż nasze życie jest pielgrzymką, wędrówką do naszej Ziemi
Obiecanej, do domu Ojca, do Boga. I w tej pielgrzymce Bóg umacnia nas swoim
pokarmem i napojem, karmi nas Chrystus swoim Ciałem i Krwią. Jesteśmy w drodze,
dlatego podchodzimy i przyjmujemy Eucharystię stojąc. Przedtem czynimy głęboki
skłon głowy i na wezwanie kapłana „Ciało
i Krew Chrystusa” odpowiadamy „Amen”
czyli „wierzę”, „tak jest”, „zgadzam się”. To słowo jest bardzo ważne.
Wypowiedziane ustami i sercem sprawia zbawienie – Chrystus zmartwychwstały
przychodzi do nas, następuje Komunia czyli zjednoczenie ze Zmartwychwstałym. W
Komunii pod dwiema postaciami w czasie wigilii paschalnej następuje wyrażenie
naszej wiary wielkanocnej. Zmartwychwstał dla nas, dla naszego
usprawiedliwienia i żyje dziś w naszych sercach. Jeśli dzisiaj się miłujemy to
dlatego, że On zmartwychwstał. I możemy się miłować dzięki mocy płynącej od
Zmartwychwstałego.
Warto tutaj również na zakończenie przytoczyć słowa Ojca
Świętego Jana Pawła II z Listu Apostolskiego o świętowaniu niedzieli: „Wielkanoc, ta
najbardziej uroczysta z uroczystości, poprzedzona postem, który ją
przygotowuje, celebrowana w postaci długiej Wigilii, a później przez
pięćdziesiąt dni aż do Pięćdziesiątnicy, stała się najbardziej odpowiednim
dniem dla inicjacji katechumenów. Jeżeli bowiem przez chrzest umierają oni dla
grzechu i zmartwychwstają do nowego życia, to dlatego, że Jezus został wydany
za nasze grzechy i wskrzeszony z martwych dla naszego usprawiedliwienia”
(Dies Domini, 76).
Wielkanoc to czas otuchy i nadziei. Czas odradzania się wiary w siłę Chrystusa i drugiego człowieka. Życzę wszystkim, aby Święta Wielkanocne przyniosły radość oraz wzajemną życzliwość Aby Zmartwychwstały Chrystus obudził w nas to co jeszcze uśpione, ożywił to co już martwe. Niech Światło Jego Słowa prowadzi nas przez życie do wieczności. Szczęść Boże.
Kod QR do tego wpisu